Breivik, de narcist

Het meest scherpzinnige stuk over Breivik verscheen op 10 april op de site Gates of Vienna. Het is van de hand van Fjordman, de blogger die zijn lot verbonden weet aan dan van Breivik, sinds de aanslagen in Noorwegen. Veel essays van Fjordman werden namelijk onderdeel van het manifest van Breivik. De grondige stukken van Fjordman zijn een structureel onderdeel van het manifest dat Breivik via Facebook de wereld in slingerde. Fjordman werd aanvankelijk gehoord als mogelijke mede-verdachte door de Noorse politie.

In een kranteninterview besloot Fjordman zijn identiteit vrij te geven. Het bleek de 36-jarige Peder Jensen te zijn, een academicus die zijn master-scriptie schreef over de Iraanse bloggerscultuur. Nadat hij zijn identiteit had prijsgegeven raakte hij zijn baan kwijt.

Jensen is ook opgeroepen als getuige in de rechtzaak tegen Breivik. Wat een vertoon van narcistische ijdelheid deze rechtszaak gaat worden blijkt alleen al uit de glamourfoto's die de advocaten van zichzelf lieten maken. Hoe durf je, in het aanzicht van al die vermoorde kinderen. Ook ijdel is de vader van Breivik, die het nodig vindt om nu te laten weten dat hij dacht aan zelfmoord toen hij het hoorde, van zijn zoon, waaraan hij nooit enige aandacht had geschonken overigens. (Voer voor psychologen ook weer.)

De zaak zal nog maanden duren, een uitspraak wordt pas verwacht in juli. Het zal van begin tot eind spektakel worden, dat staat vast.

Fjordman stelt dat de rechtszaak voor een belangrijk deel ook een politieke rechtszaak zal worden tegen de islamkritische beweging. Hij leidt dit af aan de getuigen die worden opgeroepen. Volgens Fjordman is de ideologische achtergrond die Breivik heeft opgevoerd totaal irrelevant. Breivik, stelt Fjordman, is in de eerste plaats een narcist. En een psychopaat die voor zijn daden een politieke verontschuldiding aanvoerde, maar die is totaal niet relevant.

Het lastige aan die bewering is natuurlijk vooral dat die van Fjordman zelf komt. Fjordman laat daarmee de verdenking op zich dat hij zijn straatje schoon wil vegen. Hij, en de anderen van wie de stukken zijn overgenomen in het manifest, zouden eigenlijk de laatsten moeten zijn die Breivik willen de-politiseren. Tegelijkertijd is het natuurlijk heel logisch dat Fjordman nu nog maar één onderwerp heeft om over te schrijven, en dat is Breivik. Hij kan niet anders dan analyseren. De moorden die Breivik pleegde zijn recht in zijn gezicht geslagen.

Daarbij begeeft hij zich op een andere manier op glad ijs. Jensen/Fjordman is geen psychiater, dus zijn psychiatrische duiding van Breivik is per definitie amateuristisch. Dat blijkt wel uit het feit dat hij in een eerdere analyse stelde dat Breivik schizofreen is, terwijl hij nu weer op de lijn zit dat Breivik een narcistisch zou zijn. Overigens moet daar wel aan toegevoegd worden dat Fjordman niet zomaar wat zegt. Hij bestudeerde bijvoorbeeld het uitgelekte psychiatrische rapport, waarin de psychiaters tot de conclusie kwamen dat Breivik niet toerekeningsvatbaar was. Een belangrijk element daaruit was dat Breivik afwisselend in de ik en in de wij vorm bleek te spreken. Het was, om het maar even plat te zeggen, onduidelijk in welke wereld hij zich bevond.

In een later psychiatrisch rapport zou, zoals bekend, weer geconcludeerd worden dat Breivik wel toerekeningsvatbaar was.

Met het concept 'narcisme' houdt Fjordman dat nu in het midden. Een extreem narcistische persoon kan gek zijn, maar hij hoeft het niet te wezen.

Bij het concept 'narcisme' past ook alles in het plaatje. Wat mij bijvoorbeeld opviel was dat Breivik in de rechtszaal zijn gezicht niet bedekte voor de camera's, zoals je bijna altijd ziet bij criminelen, maar dat hij zich zelfs in opperste ijdelheid naar de camera's keerde. Hij zoekt letterlijk de camera's op. Deze rechtszaak zal voor hem dan ook één groot feest worden. Hij zal alles doen om het te rekken. Vandaar bijvoorbeeld dat hij nu aan gaat komen met de idiote stelling dat hij zegt onschuldig te zijn omdat hij handelde uit zelfverdediging. Totale nonsens natuurlijk, iedereen weet dat, en toch zullen de rechters zich verplicht voelen deze opmerking te behandelen. Voor Breivik een bewijs van zijn macht.

Het is dus een interessante en rake stelling van Fjordman in zijn laatste blog over Breivik. Hij deed het allemaal omwille van de persoonlijke aandacht en slaagde daar wonderwel in:

What is most disheartening, however, is that Anders Behring Breivik probably did all of this to gain personal attention, which he will now get in spades. He will be at the center of attention and the name on everybody’s lips, a dream come true for a narcissist.

Wat daar nog aan toegevoegd kan worden is de aard van de daad. Breivik profileert zich in zijn manifest als een vijand van de islam. Hij heeft er een soort draai aan gegeven door te zeggen dat de kinderen die hij vermoordde de nieuwe sociaal democratische elite zouden worden. En dat deze elite de islam in Europa weer nieuwe kansen zou geven.

Maar dat slaat natuurlijk nergens op. Als je echt een oorlog tegen de islam in Europa zou willen voeren, dan had Breivik moslims moeten doden. In dat geval had hij, net als bij het door hem kennelijk zo bewonderde Al Qaida, de aandacht van de moslimwereld naar zich toe getrokken. Dat is nu nauwelijks het geval geweest. Met het vermoorden van die kinderen op dat Noorse eiland, richtte Breivik puur de aandacht op zichzelf. Het ging telkens om de vraag: Hoe kun je zo gestoord zijn dat je zoiets doet?

Misschien dat de komende rechtszaak, zoals Fjordman vreest, vooral een politieke rechtszaak zal worden waarin de islamcritici terecht staan. Het zal Breivik allemaal worst wezen. Het gaat hoe dan ook om hem. Hij zal nog heel veel recht in de camera's kunnen kijken en statements kunnen maken die in al hun grilligheid de aandacht van de wereld zullen trekken.

Dat, en het feit dat zovelen in dit felle licht hun momentje mee zullen pikken, allemaal dus ten koste van die vermoorde kinderen, maakt het allemaal nog walgelijker dan het nu al is.